Eerste hulp bij onderkoeling
By Alinde van Leeuwen
De winter staat voor de deur. Het wordt al kouder. De winterjassen, sjaals, mutsen en handschoenen worden weer uit de kast gehaald. We verheugen ons op sneeuw en op schaatsen op natuurijs. We doen er alles aan om het lekker warm te hebben tijdens deze koudste maanden van het jaar. Maar wat doe je als je, ondanks warme voorzorgsmaatregelen, te maken krijgt met onderkoeling?
Wat is onderkoeling?
Je spreekt van onderkoeling wanneer de inwendige lichaamstemperatuur lager is dan 35 graden Celsius. Wanneer je lang in een koude omgeving bent kun je onderkoeld raken. Onderkoeling is niet iets wat alleen in de winter voorkomt. Ook in de zomer kun je bijvoorbeeld door een ongeval in koud (sloot)water terecht komen en onderkoeld raken.
In water koelt het lichaam twintig keer sneller af dan in lucht. In koud water daalt de inwendige lichaamstemperatuur met een graad Celsius per vijf minuten. Hoe kouder het lichaam wordt, hoe meer kans op stoornissen in de lichaamsfuncties of zelfs het uitvallen ervan. Hoe snel je afkoelt heeft onder andere te maken met:
- Je leeftijd
- Je geslacht
- De bouw en conditie van je lichaam
- De omgevingstemperatuur
- Veel of weinig wind
- De luchtvochtigheid
Verschil tussen lichte en ernstige onderkoeling
Een slachtoffer kan licht of ernstig onderkoeld zijn. De mate van onderkoeling is vast te stellen aan de hand van de symptomen. Iemand met lichte onderkoeling heeft het koud, rilt en klappertandt. De huid is bleek, voelt koud aan en heeft blauwe vlekken. Iemand met lichte onderkoeling is nog aanspreekbaar, maar kan wel verward of suf zijn.
Is iemand ernstig onderkoeld dan is het rillen en klappertanden gestopt, ondanks dat die persoon het erg koud heeft. De huid ziet nog steeds erg bleek en heeft ook blauwe vlekken. Verder kunnen de oren, lippen, vingers en tenen blauw zien. Iemand met ernstige onderkoeling kan last hebben van spierstijfheid, agressief gedrag vertonen of juist overdreven vrolijk zijn.
Met het dalen van de lichaamstemperatuur vallen steeds meer lichaamsfuncties uit. Bij een lichte onderkoeling is iemand nog suf en verward, bij een ernstige onderkoeling raakt die persoon op den duur bewusteloos, krijgt hartritmestoornissen en overlijdt als er niet op tijd hulp verleend wordt.
Eerste hulp bij onderkoeling
Hoe help je een onderkoeld slachtoffer? Breng iemand met een lichte onderkoeling in een warme, beschutte omgeving. Verwijder natte kleding en warm het slachtoffer op met dekens. Ook een warme douche van maximaal 38 graden Celsius kan goed helpen. Je mag iemand met een lichte onderkoeling iets warms te eten of te drinken geven mits hij of zij niet misselijk is. Verder is het, vooral bij kinderen, van belang regelmatig de temperatuur op te nemen om oververhitting te voorkomen.
Bel bij het aantreffen van een ernstig onderkoeld slachtoffer direct 112. Zorg voor een warme, beschutte omgeving. Verplaats hem of haar niet of zo weinig mogelijk. Het verplaatsen of bewegen kan bij een ernstig onderkoeld slachtoffer hartritmestoornissen tot gevolg hebben.
Zorg voor warme, droge kleding om verdere afkoeling te voorkomen. Geef iemand met een ernstige onderkoeling geen eten of drinken. Wikkel het slachtoffer in dekens. Vergeet het hoofd niet, maar laat het gezicht vrij. Pak armen, benen en romp apart in.
Is iemand te water geraakt dan is het van belang het slachtoffer horizontaal uit het water te halen. Zou je iemand met een ernstige onderkoeling verticaal uit het water halen, dan wordt door de zwaartekracht bloed onttrokken uit het centrale deel van het lichaam. Dit veroorzaakt een shock. Zonder professionele hulp leidt een shock uiteindelijk tot de dood. Omdat bij onderkoeling de lichaamscellen beter bestand zijn tegen zuurstoftekort, is het wel belangrijk de reanimatie zo lang mogelijk vol te houden.
Onderkoeling in de praktijk
Ben jij wel eens onderkoeld geweest of heb je eerste hulp geboden aan iemand met lichte of ernstige onderkoeling? Hoe heb je dat ervaren? Vertel het ons. We zijn benieuwd naar je verhaal!